Pracowniku! Czy złożyłeś wniosek o przeliczenie urlopu rodzicielskiego? Termin upływa 17.05.2023!

Urlop rodzicielski stał się urlopem odrębnym od urlopu macierzyńskiego. Zmiany w tym zakresie zostały uregulowane w ustawie z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 641).

Nowe przepisy należy stosować od 26 kwietnia 2023 r., przy czym ustawa nowelizująca zawiera także przepisy regulujące przepisy przejściowe odnoszące się do rodziców, którzy nabyli prawo do zasiłku macierzyńskiego w zakresie dat od 02.08.2022 r. do 25.04.2023 r.

Wymiar urlopu rodzicielskiego

Pracownicy, będący rodzicami dziecka, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad dzieckiem w wyższym wymiarze:

• 41 tygodni (32 tygodnie + 9 tygodni) – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 43 tygodni (34 tygodnie + 9 tygodni) – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Ustawa za życiem

Zgodnie z art. 4 ust 3 ustawy z dnia 4.11.2016 r. o wsparciu kobiet w ciąży i rodzin "Za życiem" (Dz. U. z 2020 r. poz. 1329) jeśli pracownicy – rodzice dziecka posiadają zaświadczenie lekarskie stwierdzające ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, mają prawo do urlopu rodzicielskiego w celu sprawowania opieki nad tym dzieckiem w wymiarze do:

• 65 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 67 tygodni – w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 62 tygodni – jeśli przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza w wieku do 7 roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do 10 roku życia albo dziecko w wieku do 14 roku życia i wystąpili do sądu w sprawie jego przysposobienia.

Zgodnie z przepisami ustawy zaświadczenie wydaje lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.

Wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego

Każdemu z pracowników - rodziców dziecka przysługuje wyłączne prawo do 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, a prawa tego nie można przenieść na drugiego z rodziców dziecka.

Rodzice dziecka mogą się dzielić wymiarem urlopu rodzicielskiego, natomiast pozostałe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego może wykorzystać tylko jedno z ubezpieczonych rodziców. Jeżeli na przykład matka wykorzysta 32 tygodnie urlopu, to dodatkowe 9 tygodni może wykorzystać tylko ojciec dziecka. Jeżeli rodzice podzielą się urlopem tak, że np. matka wykorzysta 20 tygodni urlopu, ojcu przysługuje 21 tygodni urlopu.

Prawo do urlopu rodzicielskiego przysługuje ojcu dziecka również w sytuacji, kiedy matka dziecka przebywa na urlopie macierzyńskim czy wychowawczym, a także gdy matka dziecka nie pracuje zawodowo, czy też jest zarejestrowana jako osoba bezrobotna.

Forma złożenia wniosku o urlop rodzicielski

Pracownik może składać wnioski o urlop rodzicielski zarówno w postaci papierowej jak i elektronicznej w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu (art. 182^1d).

Jeśli płatnikiem zasiłku jest Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniosek o ustalenie zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości może być również przekazany w formie elektronicznej np. przez Platformę Usług Elektronicznych ZUS na formularzu POG.

Liczba wniosków

Rodzic dziecka może wnioskować o urlop rodzicielski w dowolnym terminie jednorazowo albo w maksymalnie 5 częściach. Ostatnia część urlopu może przypadać najpóźniej do końca roku, w którym dziecko skończy 6 lat, a w przypadku dziecka przyjętego na wychowanie odpowiednio 7, 10 i 14 lat.

Zgodnie z art. 182^1d  § 3 pracownik może zrezygnować z korzystania z urlopu rodzicielskiego w każdym czasie za zgodą pracodawcy i powrócić do pracy.

Przepisy nie wskazują, jakie są skutki rezygnacji z korzystania z urlopu rodzicielskiego, a konkretnie, czy rezygnacja ta powoduje, że niewykorzystana na jej skutek część urlopu rodzicielskiego przepada.

Z kolei ZUS na swojej stronie informuje, że w przypadku złożenia przez pracownika rezygnacji z urlopu rodzicielskiego albo jego części i wyrażeniu na to zgody przez pracodawcę, pracownik ma prawo do wnioskowania o urlop rodzicielski w późniejszym terminie o odpowiednio pełny wymiar.

Z zasiłku może korzystać również osoba, która nie jest pracownikiem. Wniosek o wypłatę zasiłku musi złożyć nie później niż 21 dni przed rozpoczęciem korzystania z zasiłku, natomiast wniosek o rezygnację z zasiłku należy złożyć przed terminem, od którego chce zrezygnować z pobierania zasiłku.

Więcej informacji na stronie ZUS.

Praca w czasie urlopu rodzicielskiego

Pracownik może wydłużyć urlop rodzicielski poprzez wykonywanie pracy na pół etatu i jednoczesne korzystanie z urlopu rodzicielskiego (art. 182^1e § 1).

Przykład: osoba zatrudniona na pełen etat może pracować np.: na 1/4, 1/8 etatu - ale maksymalnie na 1/2 etatu. Resztę jej normalnego wymiaru etatu zajmie sprawowanie opieki nad dzieckiem. Natomiast pracownik niepełnoetatowy może wykonywać swoje firmowe obowiązki  i przeplatać je z urlopem rodzicielskim, o ile jego wymiar czasu pracy jest nie niższy niż 1/2 etatu.

Wniosek pracownika

Podjęcie pracy przez pracownika następuje na jego wniosek, złożony w postaci papierowej lub elektronicznej składany w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Z kolei pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Jeśli uwzględnienie wniosku przez pracodawcę jest niemożliwe np.: ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika o przyczynie odmowy uwzględnienia takiego wniosku pracodawca powinien poinformować pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku.

Wydłużenie urlopu rodzicielskiego w związku z pracą -  limity

1. Jeżeli pracownik będący rodzicem dziecka łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy u swojego pracodawcy, to wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu lub jego części, nie dłużej jednak niż do:

• 82 tygodni ‒ w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 86 tygodni ‒ w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

2. W przypadku pracownika będącego rodzicem dziecka w rozumieniu ustawy „Za życiem”, wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu, nie dłużej jednak niż do:

• 130 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;
• 134 tygodni – w przypaku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie.

Przepisy przejściowe

1. Pracownik korzystający w dniu 26 kwietnia 2023 r. z urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze albo jego części bezpośrednio po urlopie macierzyńskim - ma prawo do urlopu rodzicielskiego w nowym wyższym wymiarze.

• Aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, pracownik musi złożyć wniosek między 26 kwietnia a 17 maja 2023 r. W przeciwnym razie powinien otrzymywać zasiłek w dotychczasowej wysokości.

2. Pracownik, który przed 26 kwietnia 2023 r. złożył wniosek o urlop rodzicielski, ale na dzień 26 kwietnia 2023 r. nie rozpoczął korzystania z tego urlopu - może skorzystać z zasiłku macierzyńskiego w nowej wysokości. Dotyczy to również pracownicy, która przed 26.04.2023 r. złożyła pracodawcy tzw. „długi wniosek”, czyli wniosek o udzielenie urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze, bezpośrednio po urlopie macierzyńskim, ale w dniu 26.04.2023 r. nie rozpoczęła korzystania z tego urlopu.

• W tym przypadku pracodawca niezwłocznie zwraca pracownikowi wniosek o urlop rodzicielski w celu jego zmiany i ponownego złożenia pracodawcy w terminie 7 dni.
  • Aby otrzymać zasiłek w nowej wysokości, pracownik powinien złożyć wniosek między 26 kwietnia a 17 maja 2023 r. W przeciwnym razie pracownik powinien otrzymywać zasiłek w wysokości, która została ustalona  na podstawie wniosku złożonego przed 26 kwietnia 2023 r.

3. Pracownik, który w okresie od 02.08.2022 do 26.04.2023 miał prawo albo korzystał z urlopu rodzicielskiego lub jego części – ma prawo do skorzystania z urlopu rodzicielskiego w następującym wymiarze:

• 41 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;  43 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie

• na podstawie „ustawy za życiem”: 65 tygodni - w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie posiadającego; 67 tygodni - w przypadku urodzenia więcej niż jednego dziecka przy jednym porodzie

W przypadku pracowników, którzy przyjęli dziecko na wychowanie jako rodzina zastępcza, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej- odpowiednio 41, 43, 38, 65, 67 lub 62 tygodni.

Wysokość zasiłku macierzyńskiego

Od 26 kwietnia 2023 r. zasiłek macierzyński będzie wynosił odpowiednio:

• 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku za cały okres - jeżeli pracownik złoży wniosek o zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego lub urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze tzw. „długi wniosek” (z wyłączeniem 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, przysługującego ojcu dziecka) nie później niż 21 dni po porodzie albo przyjęciu dziecka na wychowanie.

Uwaga: Wniosek o wypłacenie zasiłku macierzyńskiego w wysokości 81,5 % podstawy wymiaru zasiłku nie może dotyczyć urlopu rodzicielskiego w części przysługującej wyłącznie drugiemu rodzicowi dziecka, o której mowa w art. 182^1a § 4 Kodeksu pracy (w wymiarze 9 tygodni). Za tą część urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi 70% podstawy wymiaru zasiłku.

• Jeżeli pracownik nie złoży wniosku w ciągu 21 dni po porodzie:
  • zasiłek za okres urlopu macierzyńskiego, okres urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego będzie wynosił odpowiednio - 100% podstawy wymiaru zasiłku;
  • za okres urlopu rodzicielskiego otrzymamy 70% podstawy zasiłku.

W przypadku niewykorzystania ani jednego dnia zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego, w wysokości 81,5% podstawy wymiaru zasiłku w pierwszym roku życia dziecka, pracownikowi przysługuje jednorazowe wyrównanie pobranego zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu macierzyńskiego do wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku.

Więcej przepisów dotyczących podstawy wymiaru dla ubezpieczonego ojca dziecka albo innego ubezpieczonego członka najbliższej rodziny, w przypadku gdy matka dziecka niebędąca osobą ubezpieczoną legitymuje się orzeczeniem o niezdolności do samodzielnej egzystencji, umrze albo porzuci dziecko znajdziemy na stronie ZUS, w zakładce wysokość zasiłku macierzyńskiego.