Ustawa z dnia 9 sierpnia 2019 r. o zmianie ustawy od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (dalej jako: „ustawa nowelizująca”) przyniosła szereg nowości. Jedną z nich jest wprowadzenie z dniem 1 listopada 2019 roku mechanizmu obowiązkowej podzielonej płatności (ang. split payment). Podstawą jego wprowadzenia jest decyzja wykonawcza Rady (UE) 2019/310 z dnia 18 lutego upoważniająca Polskę do wprowadzenia szczególnego środka stanowiącego odstępstwo od art. 226 dyrektywy 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 51/19). Ten szczególny środek zastosowany do dostaw towarów i świadczenia usług podatnych na oszustwa ma przynieść skuteczne rezultaty w walce z oszustwami związanymi z VAT. Polska uzyskała zgodę na wprowadzenie obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności („MPP”) na określony czas tj. od dnia 1 marca 2019 r. do dnia 28 lutego 2022 r. Oznacza to, że polski ustawodawca mógł już od 1 marca 2019 r. wprowadzić obowiązkowy mechanizm podzielonej płatności, termin ten przedłużył się i zostanie on wprowadzony do porządku prawnego od 1 listopada 2019 r.
MPP jest sposobem płatności, zgodnie z którym:
- zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty podatku wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT;
- zapłata całości albo części kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek bankowy albo na rachunek w spółdzielczej kasie oszczędnościowo-kredytowej, dla których jest prowadzony rachunek VAT, albo jest rozliczana w inny sposób.
Jakich transakcji dotyczy ?
Mechanizm podzielonej płatności funkcjonuje od 1 lipca 2018 roku, jako system dobrowolny, w którym o tym czy dana faktura będzie zapłacona tą metodą decyduje nabywca. Wprowadzany obligatoryjny mechanizm nie pozwala stosować podzielonej płatności wybiórczo, pozostawiając decyzję nabywcy, ale dokładnie wskazuje w jakich przypadkach musi on być stosowany.
Obligatoryjny MPP obejmuje swoim zakresem wyłącznie:
- transakcje między podmiotami gospodarczymi (transakcje B2B),
- towary i usługi wymienione w nowym załączniku numer 15 do ustawy o podatku VAT (dotychczas objęte odwrotnym obciążeniem lub solidarną odpowiedzialnością),
- faktury, których wartość jest równa lub przekracza 15 tys. zł brutto.
Przedsiębiorca dokonujący sprzedaży, który wystawi fakturę o wartości równej lub przekraczającej 15 tys. zł brutto, na której będzie widniał choćby jeden towar/usługa z załącznika nr 15 do ustawy o podatku VAT, będzie zobowiązany umieścić na fakturze komunikat „mechanizm podzielonej płatności”.
Zmiana likwiduje odwrotne obciążenie w stosunku do towarów i usług z obszarów szczególnie narażonych na oszustwa związane z VAT. Obszary te to takie sektory gospodarki jak stal, złom, sprzęt elektroniczny, złoto, metale nieżelazne, paliwa i tworzywa sztuczne.
Nowy załącznik nr 15 do ustawy o podatku VAT, zawiera nie tylko towary i usługi z załączników nr 11, 13 i 14, które po zmianie zostaną uchylone, ale został poszerzony także m. in. o takie grupy jak:
- części i akcesoria samochodowe,
- węgiel i produkty węglowe,
- maszyny i urządzenia elektryczne itp.
W pozostałych przypadkach tzn. dostawach oraz świadczeniu usług spoza zał. nr 15 do ustawy o podatku VAT stosowanie mechanizmu podzielonej płatności będzie nadal fakultatywne.
Okres przejściowy
Odwrotne obciążenie nie zniknie jednak całkowicie z dniem 1 listopada. Ustawodawca wprowadził przepisy przejściowe, wskazujące, jak należy prawidłowo rozliczać transakcje z przełomów stanów prawnych. Mówi nam o tym art. 10 ustawy nowelizującej. Usługi bądź dostawy (te objęte załącznikiem nr 11 lub 14 do ustawy o VAT, w brzmieniu obowiązującym do końca października) realizowane przed tą datą, udokumentowane fakturą wystawioną w listopadzie nadal będą objęte systemem odwrotnego obciążenia. W tym przypadku nie ma też obowiązku umieszczania na fakturze obowiązkowej przy obligatoryjnym mechanizmie podzielonej płatności informacji, że podlega ona płatności w tej formie. Brak takiej informacji, w sytuacji gdy powinna się tam znaleźć może spowodować nałożenie sankcji zarówno na sprzedawcę jak i nabywcę. Podobnie w sytuacji, gdy odwrotnie - to faktura została wystawiona przed 1 listopada, natomiast dostawa lub usługa zostanie wykonana po tej dacie -transakcja będzie podlegała mechanizmowi odwrotnego obciążenia.
Prawidłowe wystawienie faktury ma bardzo duże znaczenie zwłaszcza po stronie nabywcy. Jeśli bowiem otrzymałby fakturę z kwotą VAT, która jednak nadal podlegałaby reżimowi odwrotnego obciążenia, nie miałby on prawa do odliczenia podatku VAT z takiej faktury.
Sankcje
W obligatoryjnym MPP za uchybienie wynikającym z niego obowiązkom przewidziano sankcje, które dotyczyć będą zarówno sprzedawców, jak i nabywców.
- Nabywca, który ureguluje kwotę podatku VAT wykazaną na fakturze, mimo ciążącego na nim obowiązku z pominięciem MPP, będzie narażony na sankcję w wysokości 30% podatku VAT wykazanego na fakturze, przypadającego na dostawę towarów lub usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy o podatku VAT. Zatem jeśli na fakturze znajdzie się choćby jedna pozycja z załącznika nr 15 do ustawy o podatku VAT i ogólna wartość faktury będzie równa lub przekroczy 15 tys. zł brutto, wówczas płatność w stosunku do tej pozycji powinna zostać dokonana z użyciem MPP.
Bez znaczenia jest tutaj czy sprzedawca zamieścił na fakturze informację „mechanizm podzielonej płatności” czy o tym zapomniał. To na nabywcy ciąży obowiązek uregulowania zobowiązania w sposób prawidłowy. W przypadku gdy faktura nie zawiera informacji o MPP uniknięcie sankcji będzie zależało od tego czy sprzedawca rozliczy całą kwotę podatku wynikającą z faktury.
- Sprzedawca, który wystawi fakturę bez adnotacji „mechanizm podzielonej płatności” będzie również narażony na sankcję w wysokości 30% podatku VAT wykazanego na fakturze, przypadającego na dostawę towarów lub usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy o podatku VAT.
Wyłączenie sankcji będzie jednak możliwe jeśli cała kwota VAT przypadająca na dostawę lub świadczenie usług wymienionych w zał. nr 15 do ustawy o podatku VAT zostanie uregulowana przy użyciu MPP.
Przedmiotowa sankcja, w przypadku sprzedawców i nabywców, nie będzie stosowana w stosunku do osób fizycznych, które za ten sam czyn ponoszą odpowiedzialność karno-skarbową.
Warto podkreślić, że dostawy towarów z zał. nr 15 do ustawy o podatku VAT będą objęte odpowiedzialnością solidarną. Zwolnienie z niej nastąpi jeśli za faktury poniżej 15 tys. brutto, a więc nie podlegające obligatoryjnemu MPP, zostaną zapłacone w tym mechanizmie.
Obowiązek posiadania rachunku VAT
Wprowadzone zmiany zobowiązują sprzedawcę do oznaczenia faktury jako MPP, ale także do umożliwienia nabywcy płatności w tym mechanizmie. Przy czym warto podkreślić, iż brak oznaczenia na fakturze nie zwalnia nabywcy z obowiązku zapłaty w MPP.
Jako, że szczególny środek - MPP ma mieć zastosowanie do wszystkich dostawców/usługodawców, w tym także niemających siedziby w Polsce, muszą oni posiadać rachunek bankowy prowadzony zgodnie z polskim prawem bankowym.
Dotychczas przy dobrowolnym systemie podzielonej płatności mogliśmy się spotkać z próbami wyłączenia tego mechanizmu np. w drodze postanowień umownych lub wprowadzaniu innych rozwiązań, przykładowo poprzez wskazywanie rachunków oszczędnościowo-rozliczeniowych, do których zgodnie z przepisami Prawa bankowego nie otwiera się rachunków VAT. Artykuł 108a ust 1b ustawy nowelizującej wychodzi naprzeciw temu problemowi i nakazuje podatnikom, którzy wystawiają faktury oznaczone MPP do przyjęcia płatności w mechanizmie podzielonej płatności. Zmusza więc to sprzedawców jak i nabywców dokonujących sprzedaży lub zakupu towarów lub usług wymienionych w załączniku nr 15 do ustawy o podatku od towarów i usług do płatności za transakcje równe lub przekraczające 15 000 zł brutto z użyciem rachunku rozliczeniowego posiadającego subkonto VAT.
Przelewy wykonywane przy użyciu mechanizmu podzielonej płatności mogą być wykonywane tylko przy płatnościach w PLN. W przypadku faktur wystawianych w walucie innej niż PLN, kwota netto może być zapłacona np. w EUR, natomiast sam VAT musi być przelany na rachunek VAT w PLN.
Przelewy zbiorcze - czy uda nam się je zrobić prawidłowo ?
Dotychczas opłacając faktury w systemie dobrowolnego MPP obowiązywała zasada zgodnie z którą każda faktura opłacana metodą podzielonej płatności musi zostać opłacona oddzielnym przelewem. Ministerstwo wychodząc jednak naprzeciw potrzebom przedsiębiorców postanowiło wprowadzić możliwość dokonania jednym komunikatem przelewu zapłaty za więcej niż jedną fakturę (art. 108a ust. 3a-3b ustawy o VAT). Podatnik w komunikacie przelewu nie będzie wskazywał, tak jak obecnie, numeru konkretnej faktury tylko okres, za który dokonuje płatności. Okres, który nie może być krótszy niż jeden dzień i dłuższy niż jeden miesiąc.
Ważne jednak jest to, iż w takim przypadku komunikat przelewu będzie musiał obejmować wszystkie faktury otrzymane przez podatnika w danym okresie od jednego dostawcy i co za tym idzie zawierać całą kwotę VAT z nich wynikającą. Tak więc podatnik będzie musiał mieć pewność, że robiąc zbiorczy przelew zawiera on wszystkie faktury, także te nieobjęte obligatoryjnym systemem podzielonej płatności. Wydaje się, że większość podatników, zwłaszcza dużych podmiotów może mieć z tym problem. Co bowiem w przypadku, w którym okaże się, że podatnik pominął jakąś transakcję. Nowe przepisy mimo chęci uproszczenia mogą w niektórym zakresie zrodzić jeszcze więcej obowiązków i dylematów.
Wprowadzony przez ustawodawcę obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności jest głównie narzędziem walki z przestępczością gospodarczą i oszustwami podatkowymi, ale dla przeciętnego przedsiębiorcy to widmo kolejnego utrudnienia w prowadzeniu działalności gospodarczej. Wymagać będzie wprowadzenia pewnych narzędzi, odpowiedniego przygotowania i informatycznego dostosowania systemu księgowego oraz przeszkolenia własnego personelu.
