Zatem kluczową kwestią jest określenie, kiedy następuje wykonanie usługi.
W praktyce pojęcie „wykonania usługi" może być jednak różnie rozumiane, jako że nie zostało zdefiniowane wprost w przepisach ustawy o VAT. Wykonawca może więc uznać swoje prace za zakończone, podczas gdy inwestor może odmówić podpisania protokołu odbioru z powodu zauważonych wad lub usterek, które muszą zostać naprawione. W rezultacie, do czasu zakończenia napraw zamawiający może uznawać te same prace za niezakończone, nawet przez stosunkowo długi okres czasu. W istocie, w sektorze budowlanym standardową procedurą jest potwierdzenie prawidłowego wykonania usługi poprzez podpisanie protokołu odbioru robót przez inwestora. Zazwyczaj, dopiero w momencie dopełnienia tej formalności wykonawca może wystawić fakturę.
Jednakże w ostatnich latach polskie organy podatkowe i sądy zakładały, że w przypadku usług budowlanych decydująca jest data, w której roboty zostały faktycznie zakończone. Zatem usługę uznawano za wykonaną, gdy wykonawca powiadomił o gotowości do odbioru, zgodnie z ogólną interpretacją Ministra Finansów z dnia 1 kwietnia 2016 r.
W związku z powyższym, z punktu widzenia podatników działających w branży budowlanej wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE z 2 maja 2019 r. może mieć pozytywny wpływ na uproszczenie określenia daty obowiązku podatkowego. Podstawowa kwestia do rozstrzygnięcia przez TSUE w sprawie nr. C-224/18 była następująca – czy za moment wykonania usługi należy uznać faktyczne wykonanie prac budowlanych lub budowlano-montażowych, czy też moment akceptacji ich wykonania przez zamawiającego poprzez podpisanie protokołu, przy założeniu, że obie strony uzgodniły, że płatność za prace wymaga formalnego potwierdzenia odbioru przez klienta. W swoim orzeczeniu TSUE stwierdził, że jeśli wymóg formalny w postaci akceptacji robót protokołem został określony przez strony w umowie, co również odzwierciedla ekonomiczną rzeczywistość branży budowlanej oraz jeżeli obowiązek podpisania protokołu przez oba podmioty jest uznawany za część usługi, to data formalnej akceptacji jest datą wykonania usługi. Takie podejście jest zrozumiałe, biorąc pod uwagę fakt, że do czasu zweryfikowania przez odbiorcę wykonanych prac, ich jakości i zgodności z umową, podstawa opodatkowania, a w rezultacie kwota należnego podatku VAT często nie mogą być określone. W takich wypadkach – jak zauważył Trybunał – jeśli nie jest możliwe ustalenie należnego wynagrodzenia przed dokonaniem odbioru przez usługobiorcę, podatek od tych usług nie może być wymagalny przed ich odbiorem.
Podsumowując, powyższy wyrok, wbrew obecnemu stanowisku Ministerstwa Finansów i polskich sądów, wskazuje, że protokół odbioru może mieć kluczowe znaczenie przy określaniu obowiązku podatkowego. Należy jednak pamiętać, że konieczność formalnej akceptacji w postaci podpisania protokołu odbioru powinna być zawarta w umowie jako integralna część usługi i niezbędny warunek do otrzymania wynagrodzenia. Co więcej, ponieważ TSUE podkreślił, że taka formalność powinna również odzwierciedlać normy i standardy obowiązujące w danej branży, warto zadbać, by postanowienia umowne regulujące odbiór prac były zgodne z przyjętymi zasadami i realiami gospodarczymi.
